ZABURZENIA ZE SPEKTRUM AUTYZMU

Zastosowanie metody prof. A. TOMATISA w terapii Zaburzeń ze Spektrum Autyzmu 

Zaburzenia ze spektrum autyzmu mogą objawiać inaczej u każdej osoby, różniąc się nasileniem i dominującym profilem symptomów. Oscylują jednak zawsze wokół tych samych komponentów - trudności z komunikacją, nawiązywaniem relacji oraz problemów behawioralnych. Pojawiają się deficyty w zakresie inicjowania i podtrzymywania kontaktów społecznych, sztywne zachowania i specyficzne upodobania, mowa nie rozwija się prawidłowo. Wczesne objawy bywają widoczne już u niemowląt, ale bardziej typowe oznaki, charakterystyczne dla autyzmu mogą ujawniać się w 2-3 roku życia i w latach późniejszych, szczególnie w momencie rozpoczęcia nauki szkolnej.

U takich dzieci obserwujemy osłabienie neurologicznego układu zaangażowania społecznego, które bezpośrednio odpowiada za trudności z przetwarzaniem słuchowym i utrzymywaniem kontaktu wzrokowego, brak właściwej prozodii mowy, nadwrażliwość słuchową, nieprawidłową kontrolę ekspresji twarzy, a także trudności z regulacją stanu emocjonalnego i kontrolą zachowania.

Stan fizjologiczny jest podłożem obioru bodźców i odpowiedzi na nie, a zatem warunkuje występowanie i sposób kontroli całej gamy zachowań. W konsekwencji, od jakości jego funkcjonowania zależy możliwość sprawnego komunikowania się z otoczeniem.

MECHANIZMY WYMAGAJĄCE USPRAWNIENIA

Częste u osób z autyzmem zaburzenia percepcji słuchowej powodują utrudnienia w zakresie komunikacji werbalnej – zdolności do odbioru bodźców słuchowych oraz ich przetwarzania - analizy i syntezy dźwięków oraz rozumienia treści, zwłaszcza dłuższych i złożonych wypowiedzi.

Brak zdolności różnicowania dźwięków powoduje m.in. trudności z rozpoznawaniem intencji komunikacyjnych innych osób. Wynika to z faktu, że w delikatnych zmianach intonacji naszego głosu zawieramy dużo informacji – o tym, czy żartujemy, czy też mówimy poważnie, czy nasze nastawienie jest pozytywne, czy wrogie, kiedy używamy ironii, sarkazmu itp. Osoba, która nie jest w stanie różnicować dźwięków będzie miała trudności z prawidłowym odgadnięciem kontekstu wypowiedzi, a przez to z odpowiednią reakcją. Ponadto sama nie będzie potrafiła poprawnie modulować głosem, nie mając nad nim pełnej kontroli i nie posiadając odpowiedniego wzorca. Głos przez to może być monotonny, matowy lub używany nieadekwatnie do sytuacji, mniej czytelny dla odbiorcy.

Podobnie występująca często u dzieci z autyzmem nadwrażliwość słuchowa uniemożliwia prawidłowy odbiór i analizę dźwiękową. Wszelkie odgłosy otoczenia są w takim przypadku silnym dystraktorem, niepozwalającym na dłuższe skupienie uwagi. Dzieci wielokrotnie próbują odcinać się od nieprzyjemnych dla nich bodźców bądź to zasłaniając uszy i unikając miejsc hałaśliwych, bądź podnosząc głos, aby te dźwięki zagłuszyć. Zdarza się, że takie osoby zamykają się na bardzo specyficzne, pojedyncze dźwięki lub na dopływ szerokiej gamy, obejmującej m.in. pasmo mowy.

Nieprawidłowości w zakresie integracji sensorycznej powodują, że dziecko jest bombardowane niezliczoną ilością bodźców jednocześnie, a próbując chronić się przed przeciążeniem, izoluje się od świata zewnętrznego. 

Jeśli dodatkowo występuje lewostronna lateralizacja słuchowa, wydłuża się droga impulsów nerwowych do ośrodków mowy (ośrodka Broki, kontrolującego mechanizmy wypowiadania słów oraz ośrodka Wernickego, odpowiedzialnego za rozumienie znaczenia słów), powodując problemy z płynnością mowy, rozumieniem dłuższych wypowiedzi, mylenie głosek, trudności w nauce czytania i pisania.

METODA PROF. A. TOMATISA

Pierwszym celem terapii powinno być zatem umożliwienie osiągnięcia takiego stanu fizjologicznego, który pozwoli na jak największy kontakt ze światem zewnętrznym, a przez to da podstawy do zwiększania zaangażowania społecznego. 

Redukcja nadwrażliwości na dźwięki i wyregulowanie integracji sensorycznej są istotnymi krokami służącymi zwiększaniu umiejętności dziecka w zakresie nawiązywania kontaktu z otoczeniem oraz autokontroli.

U dzieci autystycznych szczególne znaczenie dla ich dalszego rozwoju i funkcjonowania w społeczeństwie ma mowa. W związku z tym terapia powinna być w zasadniczy sposób skupiona nad rozwinięciem mowy biernej (rozumienia) i mowy czynnej (zdolności do bezpośredniej komunikacji), w miarę indywidualnych możliwości dziecka.

Francuski otolaryngolog i foniatra, prof. Alfred Tomatis opracował metodę terapeutyczną, która za pomocą treningu mięśni ucha środkowego (napinacza błony bębenkowej i mięśnia strzemiączkowego) oraz intensywnej stymulacji ośrodkowego układu nerwowego za pomocą odpowiednich częstotliwości, zwiększa możliwości odbioru bodźców i ich przetwarzania. Wpływa na plastyczność połączeń nerwowych, odpowiedzialnych za dekodowanie i analizę dźwięków, funkcje układu przedsionkowego, kontrolującego motorykę, równowagę i koordynację oraz układu limbicznego, regulującego stany emocjonalne, uczestniczącego w procesach zapamiętywania oraz wewnętrznej motywacji. 

EFEKTY TERAPII

Szybkość i intensywność zmian u każdej osoby kształtuje się indywidualnie. Najszybciej zwykle obserwujemy zmniejszenie nadwrażliwości na bodźce. Dzieci zaczynają więcej dostrzegać, stają się spokojniejsze i lepiej znoszą zmiany w rutynowych czynnościach. Poprawia się kontakt wzrokowy i precyzyjne funkcje motoryczne.

U dzieci, które nie mówią, zwiększają się możliwości percepcji języka. Zaczynają eksperymentować z własnym głosem, a przy intensywnym treningu pojawiają się u nich pierwsze słowa.

W przypadku lepiej rozwiniętych umiejętności językowych, poprawia się ekspresja języka. Zdania stają się bardziej rozbudowane, zwiększa się zasób słownictwa, a słowa coraz trafniej wyrażają myśli. Następuje poprawa ogólnej kontroli mowy oraz większa chęć komunikowania się.

Dzieci stają się bardziej obecne, bardziej świadome siebie i swojego otoczenia.

Lepiej radzą sobie z hałasem i wykazują lepszą orientację w świecie zewnętrznym.

Odczuwają mniejszy lęk przed dźwiękami otoczenia.

Wykazują chęć interakcji, nawiązywania i podtrzymywania relacji społecznych.

Zmniejsza się u nich ilość zachowań agresywnych.

Zwiększa się umiejętność skupiania uwagi i możliwości zapamiętywania.

Poprawia się wymowa, zmniejsza się liczba echolalii.

Wzrasta poczucie własnej tożsamości i świadomość ciała.

Zmniejszają się nadwrażliwości sensoryczne, dzieci zaczynają tolerować dotyk – bywa, że po terapii pierwszy raz pozwalają rodzicom się przytulić lub pocałować.

Trening słuchowy nie jest w stanie wyeliminować wszystkich problemów, z jakimi muszą się mierzyć osoby z zaburzeniami ze spektrum autyzmu, może jednak znacząco usprawnić codzienne funkcjonowanie i poprawić jakość życia danej osoby oraz jej otoczenia. Poprzez stymulację centralnego układu nerwowego przyczynia się także do zwiększenia efektywności, stosowanych w dalszej kolejności innych rodzajów terapii.

Terapię poprzedza test uwagi, lateralizacji i dyskryminacji słuchowej, pozwalający na dokładne zlokalizowanie obszarów wymagających wsparcia. 

autor tekstu: mgr inż. Jarosław Kozioł

Umów się na konsultację: tel. 72 72 72 606

 Powiązane tematy: