NAUKA CZYTANIA

PRZYCZYNY TRUDNOŚCI W NAUCE CZYTANIA

Czytanie, a zwłaszcza płynne czytanie ze zrozumieniem jest umiejętnością niezwykle istotną dla prawidłowego kształtowania się rozwoju poznawczego młodego człowieka, a dodatkowo może stać się dla niego wspaniałą przygodą. Jednakże coraz częściej obserwujemy duże trudności w tym obszarze, potęgowane przez współczesną kulturę i nadmierny dostęp do multimediów mających wpływ na kształtowanie się struktur neuronalnych w okresie intensywnego rozwoju mózgu dziecka.

Na umiejętność czytania składa się wiele ważnych mechanizmów, które muszą oddzielnie sprawnie funkcjonować, a także mieć łatwość w integrowaniu między sobą odmiennych bodźców. Są to m.in. percepcja wzrokowa i słuchowa, analiza i synteza wzrokowa i słuchowa (umiejętność odróżniania i wyodrębniania pojedynczych głosek i znaków oraz łączenia ich ze sobą w spójną całość), motoryka mała (sprawność ręki), zdolność pojmowania sekwencji, szeregów, wzorów (związane głównie z pracą lewej półkuli mózgu), pamięć (niezbędna do czytania ze zrozumieniem), a także myślenie przyczynowo-skutkowe. Jeżeli któryś z tych czynników nie będzie odpowiednio wykształcony, pojawiać się będą trudności z nauką czytania, a w ich następstwie trudności w nabywaniu wiedzy, opóźnienie rozwoju poznawczego, prowadzące nieuchronnie do problemów natury emocjonalnej. Stąd blisko do stanów depresyjnych, obniżonego poczucia własnej wartości i coraz częściej występujących fobii szkolnych.

NA POCZĄTKU NALEŻY ZDIAGNOZOWAĆ PROBLEM

Trudności z czytaniem mogą mieć bardzo zróżnicowane podłoże, począwszy od czynników środowiskowych, przez nieprawidłowości w przetwarzaniu bodźców wzrokowych lub słuchowych, po głębsze zaburzenia rozwojowe. Dlatego przed przystąpieniem do ćwiczeń konieczne jest wykonanie szeregu badań, pozwalających na zlokalizowanie przyczyny problemów i obszarów, w których mogą występować deficyty.  

Podstawą jest skontrolowanie percepcji wzrokowej i procesów przetwarzania bodźców wzrokowych, które pozwalają prawidłowo postrzegać litery i wyrazy oraz nadawać im odpowiednie znaczenia. Zaburzenia analizy i syntezy wzrokowej na poziomie korowym mogą występować przy poprawnie funkcjonującym wzroku, przez co mogą nie zostać wychwycone podczas standardowego badania okulistycznego, czy optometrycznego.

Badania przetwarzania słuchowego i uwagi słuchowej dają szerszy obraz możliwości dziecka do wyodrębniania poszczególnych głosek z mowy oraz aktywności różnych obszarów mózgu w szerszym ujęciu. Bardzo ważna jest tu harmonijna współpraca obu półkul, które w procesie czytania zawiadują odmiennymi mechanizmami. Lewa półkula, tzw. leksykalna, przetwarza informacje w sposób sekwencyjny, czyli etapowo, analizując relacje i różnice między bodźcami. Prawa półkula odbiera świat globalnie, całościowo (symultanicznie), szukając podobieństw. Dlatego przy odróżnianiu „s” od „ś” to lewa półkula ma większe znaczenie, a dla prawej różnica ta będzie niedostrzegalna.

NAUKA CZYTANIA KROK PO KROKU

Proces usprawniania zdolności czytania musi być zatem prowadzony zgodnie z założeniami rozwoju neurobiologicznego, gdyż zmuszanie dziecka do wodzenia wzrokiem po tekście, kiedy nie ma ono wykształconych do tego narzędzi, przyniesie niewielki skutek, a spotęguje tylko jego frustrację i ogólną niechęć do czytania.

Stąd podczas terapii duży nacisk kładzie się na aktywizowanie lewej półkuli mózgu, której praca nie jest dostatecznie stymulowana w naturalny sposób w dzisiejszym świcie pełnym multimediów, komunikatów obrazkowych, szybko zmieniających się treści bazujących na ogólnych wrażeniach, podświadomych skojarzeniach i oddziaływaniu na emocje (co postrzega półkula prawa).

Wykorzystując metody neurosensorycznej stymulacji zwiększamy gęstość sieci neuronalnych i  przyspieszamy procesy przetwarzania informacji, oddziałując na mechanizmy percepcji, analizy i syntezy bodźców. Odpowiednie narzędzia są dobierane indywidualnie na podstawie przeprowadzonych badań.

Bardzo ważne jest równoczesne prowadzenie ćwiczeń ogólnorozwojowych, obejmujących symultaniczne i sekwencyjne organizowanie treści, tj. ćwiczeń motorycznych, analizy i syntezy wzrokowej, kategoryzacji, szeregowania zgodnego z kierunkiem pisania oraz pamięci (zarówno na materiale tematycznym, jak i abstrakcyjnym). Kategoryzacja uczy zasad tworzenia zbiorów i struktur, szeregowanie uczy liniowego porządkowania liter w wyrazie i ciągu wyrazów, analiza i synteza wzrokowa ułatwiają spostrzegać i różnicować litery.

Po zbudowaniu solidnych podstaw neurobiologicznych, ćwiczenia na materiale tekstowym będą dużo łatwiejsze i dadzą szybsze efekty. Ich zakres jest również opracowywany indywidualnie, w zależności od poziomu, od jakiego zaczynamy. Pierwszym krokiem jest praca na samogłoskach, które odbieramy całościowo, globalnie (przez prawą półkulę). Spółgłoski nie da się wypowiedzieć w izolacji, dlatego wprowadzamy je stopniowo, od sylab otwartych (spółgłoska + samogłoska), przez sylaby zamknięte (spółgłoska + samogłoska + spółgłoska), po ich zbitki i coraz bardziej skomplikowane teksty.

W nauce czytania wykorzystujemy aparaturę wyposażoną w mikrofon i słuchawki, która za pomocą sprzężenia zwrotnego i odpowiednich wzmocnień, usprawnia własną kontrolę głosu i brzmienia wypowiadanych słów. Pozwala to osiągnąć prawidłową artykulację głosek także u dzieci z wadami wymowy i u których rozwój mowy w naturalny sposób jeszcze się nie zakończył.

Działania te dają efekty dużo szersze, niż tylko poprawa umiejętności czytania. Poprzez oddziaływanie na wiele zróżnicowanych obszarów, zwiększają możliwości koncentracji uwagi i pamięci, pozwalają lepiej radzić sobie z negatywnymi emocjami i napięciami, zmniejszają poziom zmęczenia i niepokoju, dają poczucie większej sprawczości i pewności siebie.

autor tekstu: mgr inż. Jarosław Kozioł

Umów się na konsultację: tel. 72 72 72 606

 Powiązane tematy: